KEDİ OTU

Valerian üzerine yapılmış araştırmalar, bu bitkinin yatıştırıcı ve anksiyolitik (kaygı giderici) etkilerini desteklemektedir. Özellikle uyku sorunları, anksiyete ve stres yönetiminde kullanılan valerian, sahip olduğu biyolojik aktif bileşenler sayesinde sinir sistemi üzerinde rahatlatıcı etkiler oluşturur. Aşağıda valerian bitkisinin etken maddeleri, farmakolojik mekanizması ve bu etken maddeler üzerine yapılmış çalışmalardan bahsedilmektedir.

### Valerian'ın İçeriğindeki Etken Maddeler

Valerian kökü, içerdiği çeşitli bileşenler sayesinde merkezi sinir sistemi üzerinde etkili olur. Başlıca etken maddeler şunlardır:

1. **Valerenik Asit ve Valerenol**: Bu iki bileşik, valerian kökünde en fazla araştırılan ve merkezi sinir sistemine etkisi en iyi bilinen maddelerdendir. Valerenik asit, GABA (gamma-aminobütirik asit) sistemini etkileyerek inhibitör sinir iletimini artırır. Bu, sinir sistemindeki aşırı uyarılmayı azaltarak yatıştırıcı etki oluşturur (Murphy et al., 2010).

2. **Valepotriatlar**: Valerian kökünde doğal olarak bulunan valepotriatlar, bitkinin etkilerinin önemli bir kısmından sorumludur. Bu bileşiklerin sinir hücrelerinde kaygıyı azaltıcı ve sakinleştirici bir etki yarattığı görülmüştür (Houghton, 1988). Ancak valepotriatlar, kurutulmuş valerian köklerinde okside olduklarından taze bitkilerde daha yoğundur.

3. **GABA (Gamma-Aminobutirik Asit)**: GABA, valerian kökünde doğal olarak bulunan bir nörotransmitterdir. Beyindeki GABA reseptörleri ile doğrudan etkileşime geçerek sakinleştirici etki oluşturur (Bent et al., 2006).

4. **Flavonoidler ve Fenolik Bileşikler**: Valerian bitkisi ayrıca antioksidan özellik gösteren *hesperidin* ve *luteolin* gibi flavonoidler içerir. Bu maddeler, vücudun stres kaynaklı serbest radikallere karşı korunmasına yardımcı olabilir (Fernández et al., 2004).

### Valerian'ın Sakinleştirici Etki Mekanizması

Valerian kökünde bulunan valerenik asit ve valepotriatlar, beyindeki GABA reseptörlerine bağlanarak inhibitör sinyal yolaklarını aktif hale getirir. GABA, merkezi sinir sisteminde “rahatlama sinyali” olarak bilinen bir nörotransmitterdir ve beyindeki uyarıcı sinyalleri dengeleyerek anksiyete seviyelerini düşürür. Bu etki, anksiyete ve uykusuzluk durumlarında özellikle önemlidir. Valerenik asit, GABA reseptörlerini aktive ederken, MAO-B enzimini baskılayarak serotonin ve dopamin seviyelerinin korunmasını sağlar (Saeed et al., 2021).

Bu etki mekanizması sayesinde valerian, kişilerin daha hızlı uykuya dalmalarına yardımcı olur ve kaygı düzeylerini düşürür (Kohnen & Oswald, 1988). Bir meta-analizde, valerian özütünün uyku latansını (uykuya geçiş süresini) azalttığı ve uyku kalitesini artırdığı belirtilmiştir (Stevinson & Ernst, 2000).

### Bilimsel Çalışmalar ve Kanıtlar

Valerian’ın anksiyolitik ve yatıştırıcı etkilerini destekleyen birçok bilimsel çalışma bulunmaktadır:

- **Kohnen ve Oswald (1988)**, valerian kullanımının anksiyete ve uyku üzerinde anlamlı bir iyileşme sağladığını göstermiştir. Çalışmada, valerian özütünün uykuya geçiş süresini kısalttığı ve katılımcıların genel uyku kalitesini artırdığı gözlemlenmiştir.

  

- **Murphy ve arkadaşları (2010)**, valerenik asit ve valepotriatların GABA reseptörlerine olan etkisini inceledi ve bu bileşiklerin anksiyeteyi azaltıcı etkisini doğruladı. Çalışma, valerian’ın beyindeki sinir hücrelerinin aktivitesini baskılayarak yatıştırıcı etki oluşturduğunu göstermiştir.

- **Stevinson ve Ernst (2000)** tarafından yapılan bir meta-analiz, valerian özütünün uyku kalitesine olan olumlu etkilerini derinlemesine incelemiş ve olumlu sonuçlar elde etmiştir. Araştırma, valerian’ın uyku kalitesini artırmada plaseboya kıyasla anlamlı bir fark yarattığını ortaya koymuştur.

### Kullanım Güvenliği ve Yan Etkiler

Valerian genellikle güvenli olarak kabul edilse de, yüksek dozlarda veya uzun süreli kullanımda baş dönmesi, mide bulantısı ve hafif baş ağrısı gibi yan etkiler görülebilir. Alkol veya diğer sakinleştirici ilaçlarla birlikte kullanımı, sakinleştirici etkisini artırabileceğinden dikkat gerektirir.

### Sonuç

Valerian, içerdiği biyolojik aktif bileşenler sayesinde doğal bir anksiyolitik ve uyku düzenleyici olarak kullanılmaktadır. Bu bitki, özellikle uyku bozuklukları ve kaygı gibi durumlarda güvenli bir destek olarak tercih edilir. Valerian’ın biyolojik etkileri üzerine yapılan çalışmalar, sinir sistemi üzerinde olumlu etkilerinin olduğunu göstermekte ve bu etki mekanizmaları sayesinde kişilerin daha hızlı rahatlama sağlamasına yardımcı olmaktadır.

### Referanslar

1. Bent, S., Padula, A., Moore, D., Patterson, M., & Mehling, W. (2006). Valerian for sleep: A systematic review and meta-analysis. *American Journal of Medicine*, 119(12), 1005–1012.

2. Fernández, S., Wasowski, C., Paladini, A. C., & Marder, M. (2004). Sedative and sleep-enhancing properties of linarin, a flavonoid-isolated compound from Valeriana officinalis. *Pharmacology Biochemistry and Behavior*, 77(2), 399–404.

3. Houghton, P. J. (1988). The biological activity of valerian and related plants. *Journal of Ethnopharmacology*, 22(2), 121–142.

4. Kohnen, R., & Oswald, W. D. (1988). The effects of valerian on sleep: A cross-over placebo-controlled clinical trial. *Pharmacopsychiatry*, 21(5), 240–242.

5. Murphy, K., Kubin, Z. J., Shepherd, J. N., & Ettinger, R. H. (2010). Valeriana officinalis root extracts have potent anxiolytic effects in laboratory rats. *Phytomedicine*, 17(8-9), 674–678.

6. Saeed, S. A., Bloch, R. M., & Antonacci, D. J. (2021). Herbal and dietary supplements for treatment of anxiety disorders. *American Family Physician*, 104(4), 404-414.

7. Stevinson, C., & Ernst, E. (2000). Valerian for insomnia: A systematic review of randomized clinical trials. *Sleep Medicine*, 1(2), 91–99.